Për më shumë se një dekadë, prodhuesit e programeve të spiunazhit të qeverive kanë mbrojtur veten nga kritikat duke pretenduar se teknologjia e tyre e monitorimit përdoret vetëm kundër kriminelëve të rrezikshëm dhe terroristëve, dhe vetëm në raste të kufizuara.

Shtrirja e Abuzimit me Spyware

Megjithatë, të dhënat e mbledhura nga dhjetëra, në mos qindra, raste të dokumentuara të abuzimit me spyware në mbarë botën tregojnë se këto argumente nuk qëndrojnë. Gazetarë, aktivistë të të drejtave të njeriut dhe politikanë janë vënë shpesh në shënjestër, si në regjime shtypëse ashtu edhe në vende demokratike. Rasti më i fundit është ai i një konsulenti politik që punon me politikanë të qendrës së majtë në Itali, i konfirmuar si viktima më e re e spyware-it Paragon në vend.

Ky rast tregon se përdorimi i spyware po shtrihet shumë më gjerësisht nga sa mendohej më parë, duke mos qenë më “i rrallë” apo i kufizuar vetëm në disa individë. Sipas Eva Galperin, drejtoreshë e sigurisë kibernetike pranë Electronic Frontier Foundation, qeveritë përdorin malware survejimi për të spiunuar një gamë të gjerë individësh, e përfshirë kundërshtarë politikë, aktivistë dhe gazetarë.

Pse Abuzimi me Spyware është Kaq i Përhapur?

Ka disa arsye përse spyware përfundon tek pajisjet e atyre që nuk duhej të ishin synim i këtyre teknologjive. Fillimisht, mënyra sesi funksionojnë këto sisteme ka ndikim të madh. Kur një agjenci blen spyware nga një shitës si NSO Group apo Paragon, paguhet një tarifë fillestare për të pasur teknologjinë, dhe më pas tarifa shtesë për përditësime. Kjo tarifë fillestare përcaktohet në bazë të numrit të targeteve që një agjenci mund të përgjojë njëherësh. Në disa vende, veçanërisht ato me histori të keqtrajtimeve të të drejtave të njeriut, numri i lejuar i targeteve ka qenë shumë më i lartë se më parë. Ky fakt, praktikisht, ka bërë që spyware të përdoret gjerësisht edhe ndaj njerëzve jashtë grupit të kriminelëve dhe terroristëve.

Krahas kësaj, vende si Maroku, Emiratet e Bashkuara Arabe dhe Arabia Saudite janë kapur disa herë duke vënë në shënjestër gazetarë dhe aktivistë me spyware. Ekspertë të sigurisë mbajnë gjithnjë e më shumë lista të rasteve të abuzimit, dhe emrat e viktimave shtohen vazhdimisht. Sistemet si Pegasus i NSO dhe Graphite i Paragon lehtësojnë jashtëzakonisht shumë mënyrën e sulmit: mjafton të vendoset numri i telefonit të targetit, dhe gjithçka ndodh në prapaskenë.

Një tjetër problem serioz është mungesa e transparencës dhe llogaridhënies nga ana e qeverive, të cilat i përdorin këto teknologji pa frikën e pasojave. Sipas ekspertëve, shënjestrimi i individëve që përbëjnë “rrezik të vogël” është veçanërisht shqetësues, pasi reflekton ndjesinë e pandëshkueshmërisë që ndjejnë qeveritë në përdorimin e spyware-it.

Në një nivel ndërkombëtar, janë ndërmarrë disa veprime për të adresuar këtë problem. Paragon ndërpreu publikisht bashkëpunimin me qeverinë italiane, sepse autoritetet nuk pranuan të hetonin rastet e abuzimit me spyware. NSO Group ka thënë në gjykatë se ka ndërprerë bashkëpunimin me 10 klientë qeveritarë për shkak të abuzimit, pa bërë publike cilat vende ishin këto.

Në disa vende të tjera, si Greqia dhe Polonia, janë nisur hetime konkrete për abuzimin me spyware. Shtetet e Bashkuara kanë ndërmarrë hapa për të sanksionuar prodhues të spyware, duke i përfshirë në lista të zeza ekonomike, ndërsa një grup shtetesh të udhëhequr nga Britania dhe Franca po bëjnë përpjekje diplomatike për të kufizuar tregun.

Megjithatë, mbetet për t’u parë nëse këto masa do të jenë të mjaftueshme për të frenuar një industri globale miliardëshe, e cila vazhdon të furnizojë qeveritë me teknologji të avancuar të monitorimit dhe spiunimit ndaj kujtdo që dëshirojnë.

Tags: spyware, abuzimi me survejim, privacia dixhitale, qeveri dhe teknologji, të drejtat e njeriut, Pegasus